بیماران مبتلا به تالاسمی ماژور به علت دریافت خون مکرر، سطوح بالایی از آهن در بدن دارند، همچنین به علت سطوح پایین هموگلوبین سالم، جذب آهن بیشتر از افراد عادی است که این آهن بالا می‌تواند عوارض خطرناکی را برای شما به دنبال داشته باشد. بنابراین ضروری است در کنار مصرف داروهای لازم در مواقع انتقال خون و همچنین در فواصل تزریقات، میزان آهن دریافتی کاملاً حساب شده و تحت نظر متخصص تغذیه باشد.
دو نوع آهن در منابع غذایی وجود دارد:
- آهن هِم یا آهن موجود در منابع گوشتی
- آهن غیرهم یا آهن موجود در منابع غیرگوشتی
آهن هِم
این نوع آهن در انواع گوشت قرمز، قسمت‌های تیره گوشت پرندگان و ماهی وجود دارد، جگر و قلوه نیز منابع غنی این هستند. جذب این نوع آهن نسبت به آن غیر هم بالاست و به طور متوسط 35 درصد آهن گوشت قرمز، جذب بدن می شود.
بنابراین بهتر است بیماران تالاسمی مصرف این مواد غذایی را محدود کرده و به جای گوشت قرمز از قسمت‌های روشن گوشت پرندگان که حاوی آهن کمتری هست و از منابع پروتیینی گیاهی مثل سویا و حتی سایر حبوبات استفاده کنند.
جذب آهن هِم کمتر از رژیم غذایی تاثیر می پذیرد. با این حال کلسیم موجود در منابع لبنی جذب آهن هِم را تا حدی کاهش می‌دهد. پیشنهاد می‌شود بسته به نوع غذا در صورت امکان در طبخ آن از شیر یا پنیر استفاده شود یا غذای خود را همراه با مقداری ماست مصرف کنید.
آهن غیرهِم
این نوع آهن در بسیاری از مواد غذایی از جمله در زرده تخم‌مرغ، و بسیاری از منابع گیاهی مثل انواع غلات، حبوبات، سبزی‌ها، میوه‌ها وجود دارند. جذب آهن غیرهِم نسبت به آهن هِم بسیار پایینتر است و به طور متوسط حدودا 5 درصد آن جذب بدن می‌شود.
جذب آهن غیرهِم تحت تاثیر ترکیب رژیم غذایی است، برخی مواد غذایی جذب این نوع آهن را افزایش و برخی کاهش می‌دهند.
به دلیل وجود آهن غیرهِم در طیف گسترده‌ای از مواد غذایی، محدودیت مصرف منابع این نوع آهن مشکل است؛ بنابراین بیماران تالاسمی بهتر است رژیم غذایی خود را با تنظیم دریافت مواد غذایی افزایش/کاهش‌دهنده جذب این نوع آهن مدیریت کنند.
ترکیبات افزایش‌دهنده جذب آهن غیرهِم
ویتامین ث
ویتامین ث از عوامل افزایش‌دهنده جذب آهن غیرهِم می‌باشد، برای مثال مصرف نصف لیوان آب پرتقال همراه با غذا جذب آهن را دو برابر خواهد کرد. ویتامین ث در میوه‌ها (به ویژه در مرکبات، کیوی، توت فرنگی، انبه و …) و سبزی‌ها (فلفل دلمه‌ای، گوجه فرنگی، جعفری، شاهی، شنبلیله، تره،کلم‌ها، و …) موجود است.
توصیه می‌شود بیماران تالاسمی مصرف میوه ها و سبزیجات تازه به همراه وعده غذایی یا بلافاصله پس از آن را محدود نمایند و به سبزیجات پخته وعده غذایی بسنده کنند. اما از آنجایی که میوه ها و سبزیجات تازه، سرشار از انواع ویتامین‌ها، املاح و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌باشند و مصرف آنها فواید بی‌شماری برای همگان دارد، می‌بایست در بین وعده‌های اصلی (به عنوان میان وعده) مصرف شوند.
آهن هِم
گوشت قرمز، گوشت پرندگان، ماهی و سایر غذاهایی دریایی نه تنها حاوی مقادیر زیادی آهن از نوع هِم می باشند، بلکه موجب افزایش جذب آهن غیرهِم از سایر مواد غذایی نیز می‌شوند.
مواد غذایی اسیدی
غذاهای اسیدی با اسیدی کردن محیط جذب در سیستم گوارشی سبب افزایش جذب آهن غیرهِم می‌شوند.
باید توجه داشت که نباید از ظروف و قاشق‌های آهنی برای پخت غذا استفاده کنید، چون مقداری از آهن آنها حین طبخ وارد غذا می‌شود.
ترکیبات کاهش‌دهنده جذب آهن غیرهِم
کلسیم
مواد غذایی سرشار از کلسیم مثل شیر، پنیر و ماست و … جذب آهن را کاهش می دهند. بنابراین تا جایی كه ممكن است مصرف لبنیات را در رژیم غذایی بگنجانید.
فیبر و سبوس‌ها
سبوس گندم، جو دو سر، برنج قهوه‌ای و حبوباتی مثل سویا، لوبیا، عدس و نخود باعث کاهش جذب آهن غیرهِم می‌شوند. بنابراین توصیه می‌شود روزانه مواد غذایی غنی از فیبر مثل غلات کامل و حبوبات را در برنامه غذایی داشته باشید.
چای و قهوه
چای و قهوه به دلیل داشتن برخی ترکیبات مثل تانن‌ها می‌توانند جذب آهن غیرهِم را کاهش می‌دهد، بنابراین توصیه می‌شود بیماران تالاسمی بلافاصله بعد از وعده غذایی یک فنجان چای پررنگ یا قهوه بنوشند.
